Hatay’ın Anavatana Katılması

Hatay sorunu, Türk-Fransız ilişkileri bakımından olduğu gibi Atatürk dönemi
Türkiye’nin dış politikası ile ilgili olayların en önemlilerinden birini teşkil etmiştir. Hatay,  Misak-ı Milli Sınırları içinde kabul edilmesine rağmen, Milli Mücadele döneminin olağanüstü şartları içinde Fransa ile savaşın durdurulması pahasına 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Ankara Antlaşması ile milli sınırlar dışında bırakılmak zorunda kalınmıştır. Ancak, Türkler için “özel rejim” uygulanması ile bir hükmün Ankara Antlaşması’na konulması, ileride Türkiye’nin elinde bir tutanak olmuştur. Türkiye, bağımsızlığına kavuştuktan sonra, Hatay meselesini ön plana çıkarmak için iç ve dış sorunların halledilmesini beklemiştir.
Nitekim Türkiye, İkinci Dünya Savaşı öncesi uluslararası siyasal konjonktürü ustaca
değerlendirerek, bu milli meseleyi tekrar gündeme getirmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 20 Temmuz 1936’da
Montreux Boğazlar Sözleşmesinin imzalanmasından sonra Lozan’dan geriye kalan son mesele olan Hatay (İskenderun Sancağı) meselesine yönelmiştir. Zira bu dönemde Avrupa’daki gelişmeler de Hatay sorununun çözümü konusunda Türkiye için uygun bir siyasi ortam hazırlamıştır. Milletler Cemiyeti çerçevesinde imzalanan Antlaşma ile Statü ve Anayasa’nın uygulanmasında Fransa’nın çıkardığı güçlüklere rağmen, Hatay
davasını bizzat yönlendiren Atatürk; Türkiye’nin barışçı ve hukuka saygılı görünümünü bozmadan süreci aşama aşama yürütmeye özen göstermiştir. Hatay Devleti’nin kurulmasından sonra yapılan düzenlemelerle Fransa ve Suriye’nin etkisinden kurtarılan Hatay, Türkiye ile bütünleşmenin eşiğine getirilmiştir. Bu dönemde bölge Türkleri de
sürekli olarak Türk devlet adamlarının dikkatini Hatay’a yöneltici çabalar içerisinde olmuşlardır. Bu haliyle bir yıla yakın varlığını sürdüren Hatay Devleti, 23 Haziran 1939 tarihinde hukuken ortadan kalkmış, Türkiye’nin bir vilayeti hâline gelmiştir.
Türkiye’nin kararlı tavrı ve Avrupa konjonktüründeki hızlı değişmeler, Fransa’yı Türk haklarını teslime mecbur bırakmıştır.1939 Mart ayından itibaren Avrupa’da olayların savaşa doğru bir yön alması ve İngiltere’nin, Hatay sorununun çözümünde Türkiye ile Fransa’nın uzlaşmasındaki yoğun çabaları sonucu Fransa, Türkiye’nin ve Hataylıların isteklerini kabul etmek zorunda kalmıştır.
Teoman Hakan Evlioğlu