MÜKELLEFLERİN DEFTER TUTMA HÜKÜMLERİ
Mükelleflerin, vergi ile ilgili servet, sermaye ve hesap durumlarının, faaliyet ve hesap neticelerinin tespit edilmesini, vergi ile ilgili muamelelerinin belli edilmesini, vergi karşısındaki durumunun hesap üzerinden kontrol edilmesini ve incelenmesini sağlayacak şekilde defter tutmaları zorunludur. Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları basit usulde tespit edilenler ile gelir vergisinden muaf olan esnaf defter tutmak zorunda değildir. Ancak, ticaret erbapları defter tutmaya mecburdurlar. Tüccarlar, defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılır. Birinci sınıf tüccarlar, bilânço esasına göre, ikinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Yeni işe başlayan tüccarlar ikinci sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirler. Ancak, bu mükellefler ihtiyari olarak bilânço esasına göre defter tutmayı da tercih edebilirler.
Bilanço ve İşletme Hesabı Esasında Tutulacak Olan Defterler : Mükellefler bilanço esasında; yevmiye defteri (Günlük defter), defteri kebir (Büyük defter) ve envanter defteri tutarlar. Bu defterlerin yanı sıra depo (ardiyeler dahil) işletenler ile nakliye ambarları ayrıca bir ambar defteri, sürekli imalat işiyle uğraşanlar imalat defteri ve bitim işleri ile uğraşanlar imalat defteri yerine bitim işleri defteri tutmak mecburiyetindedirler. Ayrıca, ticari kazanç elde edenlerden bilanço ve işletme hesabı esasına göre defter tutanlar ile kollektif ve adi komandit şirketlerin sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeleri zorunlu olmayıp, ancak ihtiyarilik hakkını kullanarak sürekli mükellefiyet tesis ettirmek isteyenler, damga vergisi defteri tutabileceklerdir. Mükellefler işletme hesabı esasında, işletme hesabı defteri tutarlar. İkinci sınıf tüccarlar, işletme hesabı esasında tutulması zorunlu olan defterlerini bu defteri tasdike ilişkin diğer hükümlere uymak koşuluyla diledikleri takdirde Maliye Bakanlığının iznine gerek olmaksızın, müteharrik yapraklı olarak bilgi işlem makineleriyle tutabileceklerdir.
Elektronik Ortamda Defter Tutma : Maliye Bakanlığına, mükelleflerin vergi mevzuatı uyarınca tutmakla yükümlü oldukları defter, kayıt ve belgelerin elektronik ortamda tutulmasına izin verme veya zorunluluk getirme yetkisi verilmiştir. Bu düzenlemeye göre, söz konusu uygulamadan yararlanmak için başvuran mükelleflerin, bilanço esasına göre defter tutması ve elektronik ortamda tutulacak defter ve belge sistemi donanım, yazılım, personel ve diğer açılardan uygun bulunması halinde, kendilerine elektronik defter ve belge uygulamasına geçmeleri için Gelir İdaresi Başkanlığınca izin verilebilecektir. Ancak, elektronik defter ve belgelerin Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilmesi, mükelleflerin defter ve belgelere ilişkin muhafaza ve ibraz ödevlerini ortadan kaldırmamaktadır.
Defter Kayıtlarına İlişkin Kurallar : Mükellefler tarafından tutulan defter ve kayıtlara ilişkin olarak uyulması gereken kurallar şunlardır:
1-Defter ve kayıtlar Türkçe tutulmalıdır. Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlere başka dilden kayıt da yapılabilir.
2-Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılmalıdır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir.
3-Defterler mürekkep veya makine ile yazılmalıdır.
4-Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir.
5-Diğer defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler okunaklı şekilde çizilmek ve doğrusu üst veya yan tarafına yazılmak suretiyle yapılabilir.
6-Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz bir hale getirmek yasaktır.
7-Defterde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz.
8-Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz.
9-Tasdikli müteharrik yapraklarda bu sayfaların sırası bozulamaz ve yırtılamaz.
Defterlere Kayıt Süreleri : Tutulması zorunlu defterlere, muamelelerin zamanında kaydedilmesi gerekmekte olup, işlemlerin on gün içinde kaydedilmesi zorunludur. Kayıt işlemlerini devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, muamelelerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Bu gibi hallerde, muamelelerin defterlere kırk beş gün içinde kaydedilmesi zorunludur.
Defter Tasdiki : Bilanço ve işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, tutacakları defterleri işe başlamadan önce tasdik ettirmek zorundadırlar. Bunun yanı sıra, tutulması zorunlu defterlerden biri olan Defteri Kebir (Büyük Defter)’in ise tasdiki zorunlu değildir.
Tasdik Makamı : Defter tasdiki, iş yerinin bulunduğu yerdeki noter veya noterlik görevini ifa ile mükellef olanlarca yapılır. Menkul kıymet ve kambiyo borsasındaki acentelerin defterlerini borsa komiserliği tasdik eder.
Defterlerin Tasdik Zamanları
1-Öteden beri işe devam etmekte olanlar, defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda,
2-Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,
3-Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce,
4-Vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,
5-Defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya zorunlu olanlar, bunları kullanmaya başlamadan önce,
6-Defterlerini ertesi yıl da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdik ettirmek zorundadırlar.
Tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birini tutmayan mükelleflere, birinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir. Vergi Usul Kanununun kayıt kurallarına ait hükümlerine uymayan mükelleflere, birinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik işleminin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak bir ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler tasdik ettirilmemiş sayılır.), birinci derece usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmektedir. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik işleminin, yasal süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması, ikinci derece usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmektedir. Yukarıda yer alan usulsüzlük fiilleri re’sen takdiri** gerektirirse, usulsüzlük cezaları iki kat olarak uygulanır. Kaynak; GİB. Saygılarımla,
Yorumlar kapalı.