Kök Türk Dönemine Ait Orta Asya Müzik Notaları

Nuraniye Hidayet Ekrem

Çin kaynaklarında, Orta Asya ve Türk müziğine dair çeşitli şarkı melodilerinin isimleri ve nasıl Çin’e girdiğine dair bilgiler yer almıştır. Bu şarkı melodilerinin notaları ise Japonya’da keşfedilen Tempyo Biwa Fu 天平琵琶譜(747 yılında yazılmış), Ohyön-pip’aPu 五弦琵琶譜(842 yılında yazılmış) ve Jinchi Yoroku 仁智要錄(1192 yılından önce yazılmış) gibi klasik müzik kitaplarında yer almıştır. Orta Asya ve Türk müzik tarihine dair kaynaklar ve müzik notaları, Orta Asya ve Türk müziği nota sisteminin oluşum dönemi, Türklerin İslâm uygarlığı ile bütünleşmeye başlamasından daha erken dönemlere, yani Hun dönemine götürülebileceği gibi, en parlak ve nota kullandığı devirlerinin Kök Türkve Uygurlar dönemi olduğunu göstermektedir.

Mogao (Bin Buda) Mağaraları’nda (17. Mağara) bulunan Dunhuang Müzik Notaları, Türk müziği tarihine ışık tutacak önemli belgeleri ihtiva etmektedir. Çünkü, bu notalar, Göktürk ve Uygur dönemi Orta Asya kökenli müzik notaları olup, Göktürk Prensesi Asena ile birlikte Çin sarayına gelen Sujibo 蘇抵婆 (Kuçalı), Sao Mioda曹妙達 (Kuçalı) ve Pei Shenfu 裴神符(Kaşgarlı) gibi müzik teorisyenlerinin, bestecilerinin ve çalgıcılarının Çin sarayında bestelediğı ve öğrettiği notalardır. Ayrıca, Çin kaynaklarında adı geçen, ancak notaları kaybolan eserlerin notaları olması açısından da son derece önemli belgelerdir.

M.Ö. VIII ve M.Ö. V. yy.’da Çin’in kuzey batısında bulunan Proto Türk kavimleri olan Jung ve Tiler Çin bölgelerine akın yaparken, bandolu ordularıyla saldırı düzenliyorlardı. Türklerin bandolu müzik ve şarkıları, Tang Hanedan dönemine kadar çeşitli sülâlelerin askerî marşları olmuştur.

Orta Asya menşeli ve Türklere ait müzik notalarısıralarına göre şunlardır;